- واریس چیست؟
- علائم واریس چیست؟
- عوارض واریس چیست؟
- علل ایجاد واریس چیست؟
- عواملی که احتمال ایجاد واریس را افزایش میدهند چیست؟
- بارداری و واریس
- درمانهای پزشکی واریس
- درمانهای خانگی واریس
- پوشیدن جورابهای تنگ مخصوص واریس
- جلوگیری از ابتلا به واریس
- تشخیص واریس
رگهای واریسی رگهای بزرگ، متورم و پیچ خورده هستند که اغلب به رنگ آبی یا بنفش تیره ظاهر میشوند. آنها زمانی اتفاق میافتند که دریچههای معیوب در سیاهرگها اجازه میدهند خون در جهت اشتباه جریان یابد یا جمع شود.
تصور می شود بیش از 23 درصد از همه افراد بزرگسال تحت تأثیر واریس قرار دارند. تقریباً از هر 4 بزرگسال در ایران 1 نفر تحت تأثیر واریس قرار دارد.
در ادامه به تشریح علت ایجاد واریس، روشهای درمان و روشهای جلوگیری از ابتلا به واریس میپردازیم.
واریس چیست؟
وریدهای واریسی وریدهای بزرگ و متورم هستند که اغلب روی پاها و ساق پاها ظاهر میشوند. آنها زمانی اتفاق میافتند که دریچههای رگها به درستی کار نمیکنند، بنابراین خون به طور موثر جریان نمییابد. وریدهای واریسی معمولا خطرناک و تهدید کننده سلامتی نیستند و به ندرت نیاز به درمان دارند، اما در صورت تورم، درد و درد پاها و در صورت وجود ناراحتی قابل توجه، روشهای درمانی برای آن وجود دارد. در موارد شدید، ورید واریسی ممکن است پاره شود یا به زخمهای واریسی روی پوست تبدیل شود. این موارد حتما نیاز به درمان خواهند داشت.
علائم واریس چیست؟
در اکثر موارد، درد وجود ندارد، اما علائم و نشانههای واریس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- رگها زیر پوست پیچ خورده، متورم و برآمده به نظر میرسند.
- رگههای آبی یا بنفش تیره در پوست ظاهر میشوند.
همچنین برخی از بیماران ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- درد پاها: پاها احساس سنگینی میکنند، به خصوص بعد از ورزش یا در شب
- آسیب جزئی به ناحیه آسیب دیده ممکن است منجر به خونریزی طولانیتر از حد معمول شود.
- لیپودرماتواسکلروز: چربی زیر پوست درست بالای مچ پا میتواند سفت شود و در نتیجه پوست منقبض شود.
- مچ پا متورم میشود.
- تلانژکتازی در پای آسیب دیده (وریدهای عنکبوتی)
- ممکن است یک تغییر رنگ پوست در نزدیکی وریدهای واریسی وجود داشته باشد که معمولاً به رنگ قهوهای یا آبی است.
- اگزمای وریدی (درماتیت استاز): پوست در ناحیه آسیب دیده قرمز، خشک و خارش دار است.
- هنگام ایستادن ناگهانی، برخی از افراد دچار گرفتگی عضلات پا میشوند.
- درصد بالایی از افراد مبتلا به واریس نیز سندرم پای بیقرار دارند.
- آتروفی بلانچ: لکههای سفید نامنظم که شبیه جای زخم هستند در مچ پا ظاهر میشوند.
عوارض واریس چیست؟
هر شرایطی که در آن جریان خون مناسب تضعیف شود، خطر ایجاد عوارض وجود دارد. با این حال، در اکثر موارد، واریس هیچ عارضهای ندارد. در صورت بروز عوارض، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خون ریزی
- ترومبوفلبیت: لخته شدن خون در ورید پا باعث التهاب ورید میشود.
- نارسایی مزمن وریدی: پوست اکسیژن، مواد مغذی و مواد زائد را به درستی با خون مبادله نمیکند زیرا جریان خون ضعیف است. نارسایی مزمن وریدی ناشی از وریدهای واریسی نیست، اما این دو ارتباط نزدیکی با هم دارند.
- افراد مبتلا به نارسایی مزمن وریدی ممکن است دچار اگزمای واریسی، لیپودرماتواسکلروز (پوست سخت و سفت) و زخمهای وریدی شوند. زخمهای وریدی به طور معمول در اطراف مچ پا ایجاد میشوند و اغلب قبل از ایجاد، آن ناحیه دچار تغییر رنگ میشود. ارزیابی پزشکی برای نارسایی مزمن وریدی مهم است.
علل ایجاد واریس چیست؟
سیاهرگها دریچههای یک طرفه دارند به طوری که خون فقط در یک جهت میتواند حرکت کند. اگر دیوارههای ورید کشیده و انعطافپذیرتر شوند (الاستیک)، دریچهها ممکن است ضعیفتر شوند. یک دریچه ضعیف میتواند اجازه دهد خون به عقب نشت کند و در نهایت در جهت مخالف جریان یابد. هنگامی که این اتفاق می افتد، خون میتواند در ورید(ها) جمع شود، و سپس ورید بزرگ و متورم میشود. اغلب وریدهایی که دورتر از قلب قرار دارند تحت تأثیر قرار میگیرند، مانند سیاهرگهایی که در پاها قرار دارند. این به این دلیل است که نیروی جاذبه باعث میشود که جریان خون به قلب سختتر شود. هر شرایطی که به شکم فشار وارد کند، پتانسیل ایجاد واریس را دارد. به عنوان مثال، بارداری، یبوست و در موارد نادر، تومورها.
عواملی که احتمال ایجاد واریس را افزایش میدهند چیست؟
کارشناسان مطمئن نیستند که چرا دیواره رگها کشیده میشوند یا چرا دریچهها معیوب میشوند. در بسیاری از موارد، بدون هیچ دلیل مشخصی رخ میدهد. با این حال، برخی از عوامل خطر بالقوه عبارتند از:
- یائسگی
- بارداری
- بالای 50 سال بودن
- ایستادن برای مدت طولانی
- سابقه خانوادگی واریس
- چاقی
عوامل زیر احتمال ایجاد واریس را افزایش میدهد:
- جنسیت: رگهای واریسی زنان را بیشتر از مردان مبتلا میکند. ممکن است هورمونهای زنانه رگها را شل کنند. اگر چنین است، مصرف قرصهای ضد بارداری یا هورمون درمانی (HT) ممکن است کمک کند.
- ژنتیک: وریدهای واریسی اغلب بصورت ارثی نیز ایجاد میشوند.
- چاقی: اضافه وزن یا چاقی خطر ابتلا به واریس را افزایش میدهد.
- سن: این خطر با افزایش سن، به دلیل ساییدگی و پارگی دریچههای ورید افزایش می یابد.
- برخی از مشاغل: فردی که مجبور است مدت طولانی را در محل کار خود ایستاده بگذراند، ممکن است احتمال بیشتری برای ابتلا به واریس داشته باشد.
بارداری و واریس
زنان در دوران بارداری خود بسیار بیشتر از هر زمان دیگری در زندگی خود به واریس مبتلا میشوند. زنان باردار خون بسیار بیشتری در بدن خود دارند. این مساله باعث ایجاد فشار اضافی بر سیستم گردش خون میشود. علاوه بر این، تغییرات در سطح هورمون نیز میتواند منجر به شل شدن دیواره رگهای خونی شود. هر دوی این عوامل خطر ابتلا به واریس را افزایش میدهند. همانطور که رحم (نوزاد داخل شکم) رشد میکند، فشار بیشتری بر روی سیاهرگهای ناحیه لگن مادر وارد میشود. در اکثر موارد، وریدهای واریسی پس از پایان بارداری از بین میروند. اما همیشه اینطور نیست، و گاهی اوقات، حتی اگر رگهای واریسی بهبود یابد، ممکن است مقداری از آن قابل مشاهده باشد.
درمانهای پزشکی واریس
اگر بیمار علائم یا ناراحتی نداشته باشد و دیدن رگهای واریسی آزارش ندهد، ممکن است نیازی به درمان نباشد. با این حال، در صورت وجود علائم، ممکن است برای کاهش درد یا ناراحتی، رفع عوارضی مانند زخم پا، تغییر رنگ پوست یا تورم، نیاز به درمان باشد. برخی از بیماران نیز ممکن است به دلایل زیبایی بخواهند درمان شوند، آنها میخواهند از شر رگهای واریسی “زشت” خلاص شوند.
عمل جراحي
اگر وریدهای واریسی بزرگ باشند، ممکن است نیاز به برداشتن آنها با جراحی باشد. این جراحی معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. در بیشتر موارد، بیمار میتواند در همان روز به خانه برود، اما اگر جراحی روی هر دو پا لازم باشد، ممکن است نیاز باشد که فرد یک شب را در بیمارستان بگذراند. درمانهای لیزری اغلب برای بستن رگهای کوچکتر و همچنین رگهای عنکبوتی استفاده میشود. گاهی اوقات نیز نور درمانی انجام میشود که با شلیک شدید نور به ورید اعمال میشود که باعث میشود ظاهر وریدها به تدریج محو و ناپدید شوند.
بستن رگهای واریسی
در این روش دو برش ایجاد میشود، یکی در نزدیکی کشاله ران بیمار در بالای ورید هدف، و دیگری در پایین ساق پا، در مچ پا یا زانو ایجاد میشود. بخش بالای رگ واریسی بسته میشود. یک سیم نازک و قابل انعطاف از پایین رگ واریسی عبور میکند و سپس بیرون کشیده میشود و رگ واریسی را با خود از بدن بیرون میکشد.
این روش معمولاً نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد. بستن رگ وریدی و بیرون کشیدن آن گاهی اوقات میتواند منجر به کبودی، خونریزی و درد شود. در موارد بسیار نادر، ممکن است ترومبوز ورید عمقی وجود داشته باشد. پس از جراحی، اکثر بیماران قبل از بازگشت به محل کار و سایر وظایف عادی به 1-3 هفته برای بهبودی کامل نیاز دارند. در طول دوران نقاهت، توصیه میشود جورابهای تنگ پوشیده شوند.
اسکلروتراپی
در این روش یک ماده شیمیایی به رگهای واریسی کوچک و متوسط تزریق میشود که باعث ایجاد زخم و بسته شدن آنها میشود. چند هفته بعد، آنها باید محو شوند. در برخی از موارد ممکن است لازم باشد بیش از یک بار تزریق انجام شود.
بستن رگهای واریسی با کمک امواج رادیو فرکانسی
یک برش کوچک در بالا یا زیر زانو و با کمک دستگاه اسکن اولتراسوند که جای دقیقی که باید برش داده شود را مشخص میکند، ایجاد میشود. یک لوله باریک (کاتتر) به داخل ورید وارد میشود. پزشک یک پروب را به کاتتر وارد میکند که انرژی رادیو فرکانسی ساطع میکند. انرژی رادیو فرکانسی ورید را گرم میکند و باعث میشود دیوارههای آن فرو بریزد و عملاً آن را ببندد و باعث بسته شدن ورید شود. این روش برای وریدهای واریسی بزرگتر ترجیح داده میشود. بستن رگهای واریسی با کمک امواج رادیو فرکانسی معمولاً با بیحسی موضعی انجام میشود.
بستن رگها با کمک لیزر درون وریدی
یک کاتتر در رگ بیمار وارد میشود. یک لیزر کوچک از طریق کاتتر عبور میکند و در بالای ورید هدف قرار میگیرد. این لیزر انفجارهای انرژی کوتاهی ایجاد میکند که رگ را گرم میکند و آن را میبندد.
پزشک با کمک دستگاه اسکن اولتراسوند که جای دقیق وریدها و رگهای مورد نظر را مشخص میکند، لیزر را تا انتها ورید میکشد و به تدریج تمام آن را میسوزاند و میبندد. این روش با بیحسی موضعی انجام می شود. ممکن است مقداری آسیب عصبی وجود داشته باشد که معمولاً مختصر است.
فلبکتومی برقی ترانسیلومینت
یک ترانس ایلومیناتور آندوسکوپی (نور مخصوص) از طریق یک برش زیر پوست وارد میشود تا پزشک بتواند ببیند کدام وریدها باید خارج شوند. وریدهای هدف بریده شده و با یک دستگاه مکش از طریق برش برداشته و از بدن خارج میشوند. ممکن است برای این روش از بیحسی عمومی یا موضعی استفاده شود. ممکن است بعد از عمل مقداری خونریزی و کبودی وجود داشته باشد.
درمانهای خانگی واریس
برای بهبود درد و جلوگیری از بدتر شدن رگهای واریسی میتوان اقداماتی را در خانه انجام داد. این اقدامات شامل موارد زیر است:
- ورزش کردن
- کاهش وزن
- بالا بردن پاها
- اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی مدت
- همچنین بسیاری از درمانهای طبیعی بدون نسخه، معمولاً کرمها و نرمکنندههای موضعی وجود دارد. اینها میتوانند به تسکین درد کمک کنند و ممکن است ظاهر کلی وریدهای واریسی را بهبود بخشند.
پوشیدن جورابهای تنگ مخصوص واریس
جورابهای تنگ مخصوص واریس پاهای بیمار را فشرده میکنند و گردش خون را بهبود میبخشند. آنها به این صورت کار میکنند که در اطراف مچ پا سفت هستند و به مچ پا فشار وارد میکنند و در قسمت روی پا شل میشوند. به این ترتیب، جورابهای تنگ جریان خون مناسب را به سمت بالا، در برابر جاذبه و بازگشت به سمت قلب تشویق و هدایت میکنند.
جورابهای مخصوص واریس ممکن است به رفع ناراحتی، درد و تورم کمک کنند، اما تحقیقات تأیید نکردهاند که آیا جورابهای واریس از بدتر شدن رگهای واریسی جلوگیری میکنند یا حتی از آنها جلوگیری میکنند. مطالعات نتایج متفاوت و متناقضی داشته است.
در برخی از افراد جورابها باعث پوسته پوسته شدن و خشکی پوست میشوند. اگر این اتفاق افتاد، مهم است که به پزشک اطلاع دهید.
جلوگیری از ابتلا به واریس
برای کاهش خطر ابتلا به واریس میتوان اقدامات زیر را انجام داد:
- به اندازه کافی ورزش کنید، به عنوان مثال، پیاده روی
- حفظ وزن سالم
- از ایستادن طولانی مدت خودداری کنید.
- چهارزانو ننشینید.
- بنشینید یا بخوابید و پاهای خود را بالاتر از سطح بدن مثلا روی یک بالش بگذارید.
- اگر مجبورید برای کار خود بایستد، سعی کنید حداقل هر 30 دقیقه یک بار به سمت اطراف حرکت کنید.
تشخیص واریس
معاینه فیزیکی، عمدتاً بصری، توسط پزشک مشخص میکند که آیا بیمار دارای رگهای واریسی است یا خیر. از بیمار خواسته میشود تا زمانی که پزشک علائم تورم را بررسی میکند بایستد. گاهی اوقات آزمایشهای تشخیصی زیر تجویز میشود:
- آزمایش داپلر: اسکن اولتراسوند برای بررسی جهت جریان خون در وریدها. این آزمایش همچنین لخته شدن خون یا انسداد رگها را بررسی میکند.
- اسکن سونوگرافی دوبلکس رنگی: این اسکن تصاویر رنگی از ساختار وریدها ارائه میدهد که به پزشک کمک میکند تا هر گونه ناهنجاری را شناسایی کند. همچنین میتواند سرعت جریان خون را اندازهگیری کند.
- همچنین ممکن است از بیمار در مورد علائم سوال پرسیده شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است بیمار را به متخصص عروق ارجاع دهد.